Op de HTS, in 1988, kregen we het vak ‘organisatiekunde’ en lazen we het boek ‘organisatie en bedrijfsleiding’ van prof. dr. H.J. van der Schroeff (editie 1974, derde druk, pag. 52). In dat boek vertelt hij de volgende anekdote:
Eenmaal wandelde Catharina de Grote door de tuin van haar paleis, toen zij een soldaat tegenkwam die bij haar nadering in de houding sprong aan de zijkant van het perk. Catharina zag hoe hij met zijn zware soldatenlaars op het punt stond een madeliefje in het gras te vertrappen. Zij beval hem en pas achteruit te gaan en gaf hem opdracht daar de wacht te houden. Teruggekeerd in haar paleis vaardigde zij het bevel uit, dat op die plaats een schildwacht zou worden gezet, opdat dit bloempje niet door anderen zou worden vertreden. Twee eeuwen na dato stond ergens midden in het park van het paleis een schildwacht en … niemand wist waarom!
De zin van deze anekdote is dat situaties snel kunnen veranderen en dat dit ook consequenties kan hebben voor genomen maatregelen. In het geval van het bloempje verandert de situatie (de ‘why’) snel. In de praktijk van organisaties gaat dit vaak langzamer. Van der Schroeff geeft aan dat organisaties beducht moeten zijn op ‘bloempjes van Catherina’. Soms ongemerkt ontstaan deze bloempjes. Nieuwe technologie, nieuwe klanten en markten, veranderende strategische uitdagingen en nieuwe inzichten kunnen oude maatregelen zinloos maken. Het is belangrijk om daar steeds oog voor te hebben, op elk niveau van de organisatie. Voor je het weet, ontstaan er ‘bloempjes van Catherina’.
Ik heb gezocht naar moderne voorbeelden van ‘bloempjes van Catherina’. Internet gaf me slechts enkele voorbeelden zoals het moeten indienen van declaraties op papier die door drie afdelingen moet worden gestempeld, een bedrijf dat nog een fax apparaat gebruikt omdat dat in een oud protocol is vastgelegd, en oude softwaresystemen of programmeercode die in stand worden gehouden omdat “we het altijd al zo doen”. Het lijken me toch wat verouderde voorbeelden. Maar ik hoor graag nieuwe voorbeelden (info@hoshinmanagement.nl).
Wat volgens mij tegenwoordig vaker gebeurt, is dat het kind met het badwater wordt weggegooid. Wat gebeurt er met het menselijke contact als AI-robots de communicatie overnemen? Is digitale informatie wel altijd een goede vervanger van informatie op papier dat zichtbaar op een plek opgehangen kan worden? Wat betekent het geven van digitale informatie voor de gouden regel dat ‘informatie het eerst terecht moet komen bij degenen die iets op basis van die informatie iets kunnen, of moeten, doen’?
Een ander voorbeeld van het ‘weggooien van het kind met het badwater’ is het vervangen van A3-communicatie door het gebruik van powerpoint. Het gebruik van een A3 formaat dwingt managers om S5-denken (d.i. vertel het essentiële) toe te passen in de voorbereiding van bijeenkomsten en het gesprek met anderen. Het verbetert de onderlinge afstemming. Met enkel het gebruik van powerpoints worden luisteraars gedwongen om de essentie uit een presentatie te halen. En dat is niet altijd gemakkelijk ….
Kortom, denk niet te gemakkelijk over ‘het verwijderen van de bloempjes van Catherina’. Voor dat je het weet ben je bezig met het weggooien van het kind met het badwater.
Jannes Slomp, 2 december 2025
