Mijn broer was productiemanager in een klein bedrijf. De favoriete cursus die hij gevolgd heeft, ging over ‘het omgaan met lastige mensen’. In die cursus werden verschillende types lastige werknemers genoemd. Het type ‘paard’ was de werknemer die ja zegt en nee doet. Een ander type was ‘de kleine napoleon’, de teamleider die z’n eigen weg gaat en elke bemoeienis van de productiemanager afwijst: “hou jij je maar bezig met andere dingen, ik regel het hier wel”. Hoe ga je als manager met deze lastige werknemers om?
Tijdens een HTS-stage, zo’n 45 jaar geleden, kreeg ik informatie over de categorisering van managementstijlen van Blake en Mouton. Dit hadden ze rond 1960 beschreven. Ze onderscheiden twee stijlen: zorg voor productie en zorg voor mensen. En dat hebben ze in een matrix gezet. Zie hieronder. En zo kun je vier extreme types onderscheiden: de (1,1), (1,2), (2,1) en de (2,2) manager. De 2,2 manager is volgens Blake en Mouton het beste: zowel zorg hebben voor productie als voor mensen. En dat lijkt erg logisch. Bij het omgaan met lastige mensen moet een manager zowel oog hebben voor de mens als voor de productie. Dat laatste is toch de reden van het bestaan van de organisatie..
In het vierde HTS jaar hadden we een docent organisatieontwikkeling die pleitte voor een (1,1) managementstijl, the ‘impoverished’ stijl. Zijn stelling was dat het hebben van ‘zorg voor mensen en productie’ niet speciaal de verantwoordelijkheid is van managers, maar van iedereen in het bedrijf. Managers hebben ‘enkel’ de opdracht om condities te scheppen waaronder hun medewerkers, en wellicht anderen, die verantwoordelijkheid op zich kunnen nemen. Het streven naar een (1,1) leiderschap is een pleidooi om mensen en teams meer controle te geven over hun bijdrage aan de organisatie en het product of dienst dat de organisatie voortbrengt.
Hoe voorkom je dan dat lastige mensen de dienst gaan uitmaken in het bedrijf? Ik denk dat het antwoord op deze vraag ligt in de scheppen van de juiste condities waarvoor de manager verantwoordelijk is. Het opleiden en trainen van medewerkers én managers is hierbij een belangrijk issue. Iedereen moet leren hoe ze kunnen bijdragen aan een gezonde bedrijfscultuur, een goede interne afstemming, het intensief gebruiken van plan-do-check-act en, gezamenlijk, werken aan een waardevolle missie van de organisatie.
Jannes Slomp, 16 oktober 2025
